NEMRUT

Nemrut Dağı yamaçlarındaki olağanüstü güzellikteki anıtsal heykeller, Adıyaman’ın Kahta İlçesinde bulunur. Helenistik Dönemin bu görkemli kalıntıları, 2206 metre yükseklikte Nemrut’un Doğu, Batı ve Kuzey teraslarına yayılarak harikulade bir manzara oluşturur. Kommagene Kralı I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnetini göstermek için kireç taşı bloklarından yaptırdığı iyi korunmuş 8-10 metrelik heykeller, 1987 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alındı. Kommagene olarak anılan bölgede I. Mithradates tarafından kurulan bağımsız krallık, oğlu I. Antiochos (M.Ö. 62-32) döneminde önem kazandı. M.S. 72 yılında Roma’yla savaşın kaybedilmesince bağımsızlık sona erdi.

UYGARLIKLARI BULUŞTURAN HEYKELLER

Heykeller Helenistik, I. Antiochos’un, annesinin Hellen, babasının ise Pers soyundan gelmesinden dolayı Batı ve Doğu arasında köprü oldu. Kommagene Krallığı’nın tarihten silinmesiyle yaklaşık iki bin yıl boyunca yalnızlığa terk edildi. Müze-i Hümayun (İmparatorluk Müzesi) Müdürü Osman Hamdi Bey 1883’te bir ekiple Nemrut’ta çalıştı. 2. Dünya Savaşı’nın ardından Amerikalı arkeolog Theresa Goell ve Alman Karl Doerner; kazı, araştırma ve inceleme yaptı. Doğu ve Batı Terasları’nda Antiochos ile tanrı ve tanrıça heykellerinin yanı sıra aslan ve kartal heykelleri bulunur. Batı Terası’nda aslanlı bir horoskop yer alır. Güneşin doğuşunun izlendiği Doğu Terası kutsal merkez olduğu için en önemli heykel ve mimari kalıntılar buradadır. Yaklaşık 10 metrelik tahtlarda sıra halinde oturmuş kral ve tanrı heykellerinin yüzü güneşe doğru bakar.

KOMMAGENE KRALININ VASİYETİ

Sırasıyla Kommagene Krallığı’nın gökyüzü hakimiyetini temsil eden koruyucu kartal ve yeryüzü hakimiyetini temsil eden koruyucu aslan, Kral I. Antiochos, Kommagene (Tyche), Zeus-Oromastes, Apollon- Mithras ve Herakles-Artagnes heykelleri yer alır. Tahtların arkasında Kral Antiochos’un 237 satırlık dini ve sosyal içerikli vasiyeti (Nomos) bulunur. Terasın kuzey ve güneyinde Kommagene Krallığı’nın Pers soyuna ait krallarının kabartma stelleri bulunur. Heykellerin önünde ateş sunağı (Altar) ve yanında oturan aslan heykeli vardır. Batı ve Doğu teraslarını bağlayan 180 metrelik bir tören yolu olan Kuzey Terası’nda da tamamlanmamış stel ve kaideler vardır.

HAZIR GELMİŞKEN

Fırat Nehri geçitlerine ve ovalarına hâkim bir noktadaki Nemrut Dağı Tümülüsü’nü de görmeyi ihmal etmeyin. Yazıtlarda Kommagene Kralı I. Antiochos’a ait anıt mezarın burada olduğu belirtiliyor. Kralın kemikleri ya da küllerinin ana kayaya oyulmuş odaya konulduğu tümülüsün yüksekliği 50 metre, çapıysa 150 metre. 30 bin metreküp kırma taşın yığılmasıyla oluşturulan tümülüs, küçük kaya parçalarıyla örtülerek korunuyor.

Nemrut Dağı, Türkiye’nin güneydoğusunda Adıyaman iline bağlı Kahta ilçesinde yer alan tarihi ve arkeolojik bir alanı ifade eder. Bu bölge, Antik Roma dönemine ait büyük bir anıt mezar kompleksi ile ünlüdür. Nemrut Dağı Milli Parkı içinde bulunan bu ören yerine “Nemrut Dağı Tümülüsü” veya “Nemrut Dağı Anıtı” da denir.

Nemrut Dağı’ndaki en önemli yapı, Büyük Kommagene Krallığı’nın hükümdarı I. Antiochus tarafından M.Ö. 1. yüzyılın ortalarında yaptırılan anıt mezar tepesidir. Tepenin zirvesinde, devasa dikilitaşlar ve heykellerle süslenmiş bir mezar höyüğü bulunmaktadır.

Önemli özellikleri şunlardır:

1. Dev Dikilitaşlar: Nemrut Dağı’nda bulunan dev dikilitaşlar, biri kuzey, biri güney, biri doğu ve biri batı olmak üzere dört ana yönde yer alır. Dikilitaşlar, birer aslan, kartal, boğa ve Zeus, Apollo ve Herakles gibi tanrılarla kralların heykellerini temsil eder.
2. Antik Mezar Tepesi: Tepenin ortasında, antik mezar höyüğü yer alır. Bu höyük, Antiochus’un mezarının bulunduğu yerdir. Mezarın içindeki odalarda, Antiochus’a ait olduğuna inanılan kalıntılar bulunmuştur.
3. Doğal ve Kültürel Değer: Nemrut Dağı, hem doğal güzellikleri hem de tarihi ve kültürel önemi nedeniyle UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır.
4. Büyük Kommagene Krallığı: Antiochus, Büyük Kommagene Krallığı’nı yönetmiş ve bu bölgeyi kendi egemenliği altında birleştirmiş bir hükümdardır. Nemrut Dağı’ndaki anıt mezar kompleksi, bu krallığın zirve döneminde inşa edilmiştir.

Nemrut Dağı, arkeologlar ve tarihçiler için önemli bir alan olmasının yanı sıra ziyaretçiler için de büyüleyici bir tarihi ve kültürel deneyim sunmaktadır.